Phát triển sản phẩm là gì: Khái niệm và vai trò thiết yếu

Trong bối cảnh thị trường cạnh tranh không ngừng, phát triển sản phẩm nổi lên như một yếu tố then chốt, quyết định sự sống còn và tăng trưởng của doanh nghiệp. Vậy, phát triển sản phẩm thực chất là gì và vai trò của nó ra sao trong hành trình chinh phục khách hàng? Mời bạn đọc cùng Xuyên Việt Media tìm hiểu.

Phát triển sản phẩm là gì

Phát triển sản phẩm là quá trình tạo ra hoặc cải tiến sản phẩm để đáp ứng nhu cầu thị trường và mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp. Quá trình này bao gồm nhiều giai đoạn, từ nghiên cứu thị trường, lên ý tưởng, thiết kế, thử nghiệm, sản xuất đến tiếp thị và phân phối sản phẩm.

Có hai hướng chính trong phát triển sản phẩm:

• Phát triển sản phẩm mới: Tạo ra sản phẩm hoàn toàn mới để đáp ứng nhu cầu chưa được khai thác.
• Cải tiến sản phẩm hiện có: Nâng cấp sản phẩm để tăng giá trị sử dụng và cạnh tranh trên thị trường.

Chiến lược phát triển sản phẩm giúp doanh nghiệp xác định cách tiếp cận thị trường, tối ưu hóa nguồn lực và đảm bảo sản phẩm phù hợp với nhu cầu khách hàng.

Tình trạng phát triển sản phẩm của doanh nghiệp

Hiện tại chưa có nhiều số liệu cụ thể về phát triển sản phẩm, tuy nhiên chúng ta có thể dùng số liệu về R&D để có góc nhìn sơ bộ vì R&D là phần cốt lõi trong quá trình phát triển sản phẩm.

Dưới đây là một số số liệu và thông tin nổi bật về hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) cũng như phát triển sản phẩm tại Việt Nam và trên thế giới tính đến năm 2023:

Tại Việt Nam

• Theo Ngân hàng Thế giới, chi tiêu cho R&D của Việt Nam là 0.43% GDP vào năm 2021, tăng so với 0.42% năm 2019. So với thế giới, con số này vẫn còn khá khiêm tốn (trung bình thế giới là 1.25%).
• Đầu tư R&D từ khu vực tư nhân đã có sự tăng trưởng đáng kể, từ 12% tổng chi tiêu R&D năm 2015 lên 43.84% vào năm 2021.
• Ngân sách nhà nước đầu tư cho khoa học và công nghệ duy trì ở mức khoảng 2% tổng chi tiêu hàng năm, tương đương khoảng 0.5% GDP.
• Lực lượng lao động R&D ở Việt Nam có tỷ lệ lớn là các nhà nghiên cứu (khoảng 80%), tiếp theo là nhân viên kỹ thuật và hỗ trợ.
• Theo Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu (GII) 2023, Việt Nam xếp hạng 46/132 quốc gia, tăng 2 bậc so với năm 2022. Tuy nhiên, chỉ số về chi R&D vẫn ở mức thấp, xếp hạng 66 .
• Số lượng các công bố quốc tế của Việt Nam đã tăng gấp ba lần từ năm 2017 đến 2022.
• Năm 2015, có 15.7% các doanh nghiệp tại Việt Nam có chi tiêu cho R&D.
• Chính phủ Việt Nam đang có những nỗ lực để thúc đẩy đầu tư vào R&D, bao gồm cả việc xem xét hỗ trợ chi phí R&D cho doanh nghiệp.

Trên thế giới

• Chi tiêu toàn cầu cho R&D năm 2023 đạt khoảng 2,75 nghìn tỷ USD, gần gấp ba lần so với năm 2000
• Tỷ lệ chi tiêu cho R&D toàn cầu tăng từ dưới 1,5% GDP năm 2000 lên gần 2% GDP năm 2023
• Khu vực châu Á chiếm khoảng 46% tổng chi tiêu R&D toàn cầu năm 2023, tăng mạnh từ 25% năm 2000. Trung Quốc hiện chiếm 26% tổng chi tiêu R&D toàn cầu, đứng thứ hai sau Mỹ

Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực R&D là yếu tố then chốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển sản phẩm.

Vai trò của phát triển sản phẩm với doanh nghiệp

Khi nào cần phát triển sản phẩm

Doanh nghiệp cần phát triển sản phẩm trong các trường hợp sau:

• Thị trường thay đổi: Khi nhu cầu khách hàng thay đổi hoặc xuất hiện xu hướng mới, doanh nghiệp cần cập nhật sản phẩm để duy trì sức cạnh tranh.
• Đối thủ cạnh tranh gia tăng: Nếu đối thủ tung ra sản phẩm mới hoặc cải tiến sản phẩm hiện có, doanh nghiệp cần phát triển sản phẩm để không bị tụt hậu.
• Sản phẩm hiện tại lỗi thời: Công nghệ và thị hiếu khách hàng luôn thay đổi, nếu sản phẩm không còn phù hợp, doanh nghiệp cần đổi mới.
• Mở rộng thị trường: Khi doanh nghiệp muốn tiếp cận khách hàng mới hoặc mở rộng sang thị trường khác, việc phát triển sản phẩm là cần thiết.
• Tăng trưởng doanh thu: Sản phẩm mới có thể giúp doanh nghiệp tăng doanh số và lợi nhuận bằng cách đáp ứng nhu cầu chưa được khai thác.
• Đáp ứng yêu cầu pháp lý hoặc môi trường: Nếu có quy định mới về chất lượng, an toàn hoặc bảo vệ môi trường, doanh nghiệp cần điều chỉnh sản phẩm để tuân thủ.

Phát triển sản phẩm không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì vị thế trên thị trường mà còn tạo ra cơ hội tăng trưởng dài hạn.

Sản phẩm nào cần phát triển liên tục

Có rất nhiều loại sản phẩm cần được phát triển liên tục để duy trì tính cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu thay đổi của thị trường và người tiêu dùng. Dưới đây là một số ví dụ điển hình:

• Sản phẩm công nghệ: Điện thoại thông minh, phần mềm, ứng dụng, thiết bị điện tử… Đây là lĩnh vực có tốc độ đổi mới rất nhanh chóng, đòi hỏi các nhà sản xuất phải liên tục cải tiến về hiệu năng, tính năng, thiết kế để không bị tụt hậu.
• Phần mềm và dịch vụ trực tuyến: Các ứng dụng di động, nền tảng web, dịch vụ đám mây… cần được cập nhật thường xuyên để vá lỗi, bổ sung tính năng mới, cải thiện trải nghiệm người dùng và thích ứng với các thay đổi công nghệ.
• Hàng tiêu dùng nhanh (FMCG): Thực phẩm, đồ uống, sản phẩm chăm sóc cá nhân, sản phẩm gia dụng… Mặc dù có vẻ ổn định, nhưng các sản phẩm này vẫn cần được đổi mới về hương vị, thành phần, bao bì, hoặc tung ra các dòng sản phẩm mới để thu hút người tiêu dùng và đáp ứng các xu hướng mới (ví dụ: sản phẩm hữu cơ, sản phẩm tốt cho sức khỏe).
• Ô tô: Các nhà sản xuất ô tô liên tục nghiên cứu và phát triển các mẫu xe mới với thiết kế hiện đại hơn, tính năng an toàn và tiện nghi hơn, động cơ tiết kiệm nhiên liệu hơn, hoặc các dòng xe điện, xe tự lái.
• Thời trang: Các bộ sưu tập thời trang thay đổi theo mùa và theo xu hướng, đòi hỏi các nhà thiết kế và nhà sản xuất phải liên tục sáng tạo ra những mẫu mã mới.

Hầu hết các sản phẩm trên thị trường đều cần có sự phát triển liên tục ở một mức độ nào đó để có thể tồn tại và thành công lâu dài. Mức độ và tốc độ phát triển sẽ khác nhau tùy thuộc vào ngành hàng và đặc thù của sản phẩm.

Quy trình phát triển sản phẩm 7 giai đoạn

Quy trình phát triển sản phẩm cơ bản thường bao gồm các bước sau:

Hình thành ý tưởng (Idea Generation)

Đây là giai đoạn thu thập các ý tưởng sản phẩm mới từ nhiều nguồn khác nhau như nghiên cứu thị trường, phản hồi của khách hàng, ý tưởng từ nhân viên, đối thủ cạnh tranh, hoặc các xu hướng công nghệ mới.

Mục tiêu là tạo ra một lượng lớn các ý tưởng tiềm năng.

Sàng lọc ý tưởng (Idea Screening)

Các ý tưởng thu thập được sẽ được đánh giá và chọn lọc dựa trên các tiêu chí như tính khả thi, tiềm năng thị trường, phù hợp với chiến lược của công ty, và nguồn lực hiện có.

Mục tiêu là loại bỏ những ý tưởng không khả thi hoặc không phù hợp.

Phát triển concept và thử nghiệm (Concept Development and Testing)

Các ý tưởng được chọn sẽ được phát triển thành các concept sản phẩm chi tiết, mô tả rõ ràng về tính năng, lợi ích, và đối tượng khách hàng mục tiêu.

Các concept này sau đó được thử nghiệm với khách hàng tiềm năng để thu thập phản hồi về mức độ hấp dẫn và khả năng chấp nhận của thị trường.

Phân tích kinh doanh (Business Analysis)

Giai đoạn này đánh giá tính hấp dẫn về mặt tài chính của sản phẩm, bao gồm dự báo doanh số, chi phí, lợi nhuận tiềm năng, và điểm hòa vốn.

Mục tiêu là xác định xem liệu việc phát triển sản phẩm có mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp hay không.

Phát triển sản phẩm (Product Development)

Nếu phân tích kinh doanh cho thấy tiềm năng, giai đoạn này sẽ tập trung vào việc thiết kế và chế tạo sản phẩm thực tế (prototype).

Quá trình này có thể bao gồm nhiều lần thử nghiệm và điều chỉnh để đảm bảo sản phẩm đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật và chức năng.

Thử nghiệm thị trường (Test Marketing)

Sản phẩm mẫu sẽ được giới thiệu ở một quy mô nhỏ trên thị trường thực tế để kiểm tra phản ứng của người tiêu dùng, hiệu quả của các kênh phân phối và chiến lược marketing.

Phản hồi từ thị trường thử nghiệm sẽ được sử dụng để điều chỉnh sản phẩm và kế hoạch ra mắt.

Thương mại hóa (Commercialization)

Đây là giai đoạn tung sản phẩm ra thị trường trên quy mô lớn. Nó bao gồm các hoạt động như sản xuất hàng loạt, xây dựng kênh phân phối, triển khai các chiến dịch marketing và bán hàng.

Đây là một quy trình cơ bản và có thể có những biến thể tùy thuộc vào ngành công nghiệp, loại sản phẩm và quy mô của doanh nghiệp.

Công cụ hỗ trợ phát triển sản phẩm

Có rất nhiều công cụ hỗ trợ cho từng giai đoạn của quá trình phát triển sản phẩm. Dưới đây là một số nhóm công cụ chính:

1. Công cụ cho giai đoạn Hình thành ý tưởng và Nghiên cứu thị trường

• Mind mapping tools: Giúp thu thập và sắp xếp ý tưởng một cách trực quan (ví dụ: MindMeister, Miro).
• Survey tools: Thu thập phản hồi và dữ liệu từ khách hàng (ví dụ: Google Forms, SurveyMonkey).
• Analytics tools: Phân tích dữ liệu thị trường và hành vi người dùng (ví dụ: Google Analytics).

2. Công cụ cho giai đoạn Phát triển concept và Thiết kế:

• CAD software (Computer-Aided Design): Thiết kế mô hình 3D của sản phẩm (ví dụ: SOLIDWORKS, Autodesk Inventor, Rhino).
• UI/UX design tools: Thiết kế giao diện người dùng và trải nghiệm người dùng cho các sản phẩm kỹ thuật số (ví dụ: Figma, Adobe XD, Sketch).
• Prototyping tools: Tạo mẫu thử nghiệm nhanh chóng để kiểm tra ý tưởng và thu thập phản hồi (ví dụ: Figma, Marvel, ProtoPie).

3. Công cụ cho giai đoạn Quản lý dự án và Cộng tác:

• Project management software: Lập kế hoạch, theo dõi tiến độ và quản lý các nhiệm vụ liên quan đến phát triển sản phẩm (ví dụ: Jira, Asana, Trello, Monday.com).
• Collaboration platforms: Tạo không gian làm việc chung cho các thành viên trong nhóm (ví dụ: Slack, Microsoft Teams, Confluence).

4. Công cụ cho giai đoạn Phát triển sản phẩm (Kỹ thuật):

• IDE (Integrated Development Environment): Cho phát triển phần mềm.
• PLM (Product Lifecycle Management) software: Quản lý toàn bộ vòng đời của sản phẩm, từ khi hình thành ý tưởng đến khi ngừng sản xuất (ví dụ: Siemens Teamcenter, Dassault Systèmes ENOVIA, Oracle Agile PLM).

5. Công cụ cho giai đoạn Thử nghiệm và Phân tích:

• A/B testing tools: Thử nghiệm các phiên bản khác nhau của sản phẩm hoặc tính năng để xác định phiên bản nào hoạt động tốt hơn.
• Product analytics platforms: Phân tích cách người dùng tương tác với sản phẩm sau khi ra mắt (ví dụ: Amplitude, Mixpanel).

6. Công cụ Hỗ trợ Tạo mẫu Nhanh (Rapid Prototyping):

• 3D printers: Tạo mẫu vật lý nhanh chóng.
• Laser cutters: Cắt và khắc vật liệu để tạo mẫu.
• Phần mềm thiết kế 3D (CAD software – đã đề cập ở trên).

Việc lựa chọn công cụ nào sẽ phụ thuộc vào loại sản phẩm, quy mô của dự án và ngân sách của doanh nghiệp.

Sai lầm cần tránh khi phát triển sản phẩm

Có rất nhiều sai lầm mà các doanh nghiệp có thể mắc phải trong quá trình phát triển sản phẩm. Dưới đây là một số sai lầm phổ biến nhất cần tránh:

Không hiểu rõ thị trường và khách hàng

Phát triển sản phẩm dựa trên giả định hoặc ý kiến chủ quan mà không có nghiên cứu thị trường đầy đủ.

Không xác định rõ đối tượng khách hàng mục tiêu và nhu cầu thực sự của họ.

Thiếu tầm nhìn và chiến lược rõ ràng

Phát triển sản phẩm một cách ngẫu hứng, không phù hợp với chiến lược tổng thể của công ty.

Không có mục tiêu cụ thể và rõ ràng cho sản phẩm mới.

Cố gắng làm quá nhiều thứ trong một sản phẩm

“Feature creep” – nhồi nhét quá nhiều tính năng không cần thiết, làm sản phẩm trở nên phức tạp và khó sử dụng.

Không tập trung vào giá trị cốt lõi mà sản phẩm mang lại.

Bỏ qua giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm

Vội vàng đưa sản phẩm ra thị trường mà không kiểm tra kỹ lưỡng về mặt kỹ thuật và phản hồi của người dùng.

Không thực hiện thử nghiệm thị trường để đánh giá tiềm năng thực tế.

Thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận

Các bộ phận như marketing, kỹ thuật, kinh doanh không làm việc chặt chẽ với nhau, dẫn đến sản phẩm không đáp ứng được yêu cầu của thị trường hoặc khó khăn trong việc triển khai.

Không linh hoạt và không thích ứng

Cứng nhắc với kế hoạch ban đầu và không sẵn sàng thay đổi khi có thông tin mới hoặc phản hồi từ thị trường.

Chậm trễ trong việc điều chỉnh sản phẩm để phù hợp với sự thay đổi của môi trường.

Đánh giá thấp tầm quan trọng của marketing và ra mắt sản phẩm

Tập trung quá nhiều vào việc phát triển sản phẩm mà bỏ qua việc xây dựng chiến lược marketing hiệu quả và kế hoạch ra mắt ấn tượng.

Không có kế hoạch theo dõi và cải tiến sau khi ra mắt

Coi việc ra mắt sản phẩm là kết thúc và không tiếp tục theo dõi hiệu suất, thu thập phản hồi của người dùng để có những cải tiến cần thiết.

Tránh những sai lầm này sẽ giúp tăng cơ hội thành công cho quá trình phát triển sản phẩm của doanh nghiệp.

Vai trò của phát triển sản phẩm là vô cùng quan trọng đối với doanh nghiệp, giúp đáp ứng nhu cầu thị trường, tạo lợi thế cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao uy tín thương hiệu. Để đạt được thành công, doanh nghiệp cần tuân thủ một quy trình bài bản, sử dụng các công cụ hỗ trợ hiệu quả và đặc biệt là tránh những sai lầm phổ biến trong quá trình này.

Trong một thế giới không ngừng thay đổi, phát triển sản phẩm liên tục là chìa khóa để doanh nghiệp duy trì vị thế, không ngừng đổi mới và mang lại giá trị bền vững cho khách hàng.

---

Nguồn tham khảo số liệu:

• OECD. (2023). Main Science and Technology Indicators. Organisation for Economic Co-operation and Development.

• WIPO. (2023). Global Innovation Index 2023: Innovation in the Face of Uncertainty. World Intellectual Property Organization.

• Kotler, P., & Keller, K. L. (2016). Marketing Management (15th ed.). Pearson Education.

• Bộ Khoa học và Công nghệ. (2021). Báo cáo khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam 2021. NXB Khoa học và Kỹ thuật.

• Vietnamnet. (2023, October 4). Việt Nam đang mắc kẹt với năng lực R&D thấp. Vietnamnet.vn.

• Thị trường Tài chính Tiền tệ. (2023, September 27). Việt Nam xếp thứ 46 chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu 2023.

Anh Thắng Giấu Tên