Hiệu ứng Doppler chuyên mô tả tần số và bước sóng của sóng âm hoặc sóng điện từ để người xem dễ quan sát, phân tích. Hiệu ứng này được ứng dụng rộng rãi, phổ biến trong lĩnh vực y học. Nếu bạn tò mò thì cùng Xuyên Việt Media đọc bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn nhé.
Hiệu ứng Doppler là gì?
Nhà vật lý và toán học người Úc Christian Johann Doppler đề xuất ra lý thuyết này vào năm 1842 khi ông tình cờ nhận thấy màu sắc của các ngôi sao thay đổi khi chúng di chuyển. Hiệu ứng Doppler là sự thay đổi tần số của nguồn sóng âm khi có sự dời chỗ tương đối giữa nguồn hay người quan sát. Tần số người quan sát nhận được khác với tần số sóng tới; tần số tăng khi nguồn và/hoặc người quan sát đến gần nhau; tần số giảm trong trường hợp ngược lại.
Trong đời sống hàng ngày có thể gặp hiệu ứng Doppler như lúc nghe tiếng còi xe cứu thương có âm sắc cao hơn khi chạy về phía ta, và âm sắc thấp hơn khi chạy ra xa. Ðến năm 1960 Satomura tìm ra cách ứng dụng trong y khoa hiệu ứng Doppler và Kato trong siêu âm Doppler mạch máu. Năm 1963 Pourcelot và Delalande chế tạo một máy Doppler liên tục.
Siêu âm Doppler có gì đặc biệt?
Siêu âm Doppler là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khảo sát bất cứ dòng chảy nào bên trong cơ thể người dựa vào nguyên lý của hiệu ứng Doppler. Khi một chùm tia siêu âm được phát đi gặp một vật sẽ có hiện tượng phản hồi âm, tần số của chùm siêu âm phản hồi sẽ thay đổi so với tần số của chùm phát đi nếu khoảng cách tương đối giữa nguồn phát và vật thay đổi.
Trong quá trình siêu âm Doppler, đầu dò sẽ được đặt lên da của người được siêu âm và di chuyển trên vùng cơ thể cần kiểm tra. Đầu dò phát ra sóng âm dội lại các vật thể chuyển động. Các sóng âm phản xạ tạo ra hình ảnh chuyển động bên trong cơ thể người. Máy siêu âm sẽ tổng hợp và hiển thị trên màn hình dưới dạng các màu sắc, các dạng sóng phổ khác nhau hoặc tín hiệu âm thanh có thể nghe được.
Vai trò nổi bật của hiệu ứng siêu âm Doppler
Siêu âm hiệu ứng Doppler mang đến hiệu quả kiểm tra chính xác cho bác sĩ trong quá trình chẩn đoán bệnh. Cụ thể hình thức siêu âm này chỉ được chỉ định khi người bệnh ở trong trường hợp:
- Đánh giá tuần hoàn nuôi dưỡng thai và tầm soát sức khỏe thai nhi. Tuần hoàn tử cung-nhau, tầm soát tiền sản giật…
- Kiểm tra bất thường mạch máu như: hẹp động mạch, suy giãn tĩnh mạch, huyết khối động tĩnh mạch…
- Kiểm tra cấu trúc, chức năng tim, phát hiện vấn đề ở tim như hở van tim, thông liên thất, thông liên nhĩ…
- Kiểm tra tình trạng xơ vữa động mạch.
- Khối u mạch máu ở chân (đánh giá tuần hoàn của các khối u)
- Giúp đánh giá các tạng ghép như: ghép gan, thận…
Phân loại các hiệu ứng siêu âm Doppler
Có 4 kiểu siêu âm Doppler, bao gồm siêu âm liên tục, siêu âm xung, siêu âm năng lượng và siêu âm màu. Mỗi một hiệu ứng siêu âm Doppler đều có đặc điểm cụ thể, báo cáo nhiều thông tin cho bác sĩ khi kiểm tra sức khỏe cho bệnh nhân:
Doppler liên tục
Sóng siêu âm Doppler sẽ phát ra và phản xạ lại liên tục đến khi bác sĩ khảo sát được các dòng máu có vận tốc cao. Từ đó đưa ra kết luận chính xác cho hồ sơ bệnh án của người bệnh.
Doppler xung
Siêu âm hiệu ứng Doppler loại sóng siêu âm lại hoạt động theo kiểu phát ra sau đó phản xạ lại theo chu kỳ. Hình thức kiểm tra này được ứng dụng để khảo sát dòng màu có vận tốc thấp.
Doppler màu
Đây là dạng mã hóa màu siêu âm Doppler xung, bác sĩ có thể hình dung chuyển động, tốc độ và hướng chảy của dòng máu dựa vào màu sắc. Hình thức siêu âm này được chỉ định để khảo sát các dòng màu có vận tốc thấp.
Doppler năng lượng
Siêu âm năng lượng là một dạng hiệu ứng Doppler màu mới hơn. Do đó cung cấp nhiều chi tiết nhưng không hiển thị hướng chảy của dòng máu, thường được ứng dụng để khảo sát các dòng máu có vận tốc rất thấp.
Doppler mô (Tissue doppler imaging)
Siêu âm Doppler mô lại biểu thị dưới dạng đồ thị, chuyên định lượng các tín hiệu phát ra từ sự vận động của cơ tim.
Siêu âm hiệu ứng Doppler bệnh nhân cần lưu ý gì?
Cụ thể khi đi khám bệnh, nếu bệnh nhân dự đoán được bác sĩ sẽ chỉ định bản thân thực hiện phương pháp này thì hãy lưu ý một số vấn đề. Dưới đây chúng tôi đã liệt kê chi tiết:
- Nên mặc quần áo rộng rãi, cần phải cởi bỏ quần áo và đồ trang sức khỏi khu vực cơ thể cần siêu âm kiểm tra.
- Tránh thuốc lá và các sản phẩm khác có nicotine trong tối đa hai giờ trước khi siêu âm. Nicotine gây co mạch máu, có thể ảnh hưởng đến kết quả của bạn.
- Đối với siêu âm động mạch máu vùng bụng (động mạch chủ bụng, động mạch thận..) nên nhịn ăn từ 8-12h trước khi tiến hành siêu âm.
Lời kết
Trên đây là một số thông tin cơ bản có liên quan tới hiệu ứng Doppler. Hy vọng sau khi theo dõi bạn sẽ hiểu rõ, từ đó an tâm hơn khi bác sĩ chỉ định bản thân thực hiện. Bạn cũng nên ưu tiên các bệnh viện, cơ sở y tế có cung cấp hình thức siêu âm Doppler nhé.
