Chiến lược đại dương xanh: Khái niệm và cách xây dựng

Chiến lược đại dương xanh là khái niệm ngày càng quan trọng trong thị trường kinh doanh không ngừng biến đổi. Bài viết này của Xuyên Việt Media sẽ mang đến góc nhìn tổng quan nhất về thuật ngữ này.

Chiến lược đại dương xanh là gì?

Chiến lược Đại Dương Xanh là cách tiếp cận trong kinh doanh nhằm tạo ra một thị trường mới, nơi không có hoặc ít cạnh tranh, thay vì lao vào cuộc chiến giành giật thị phần trong thị trường cũ (chiến lược đại dương đỏ). Khái niệm này được phát triển bởi W. Chan Kim và Renée Mauborgne trong cuốn sách Blue Ocean Strategy (2005).

Chiến lược đại dương xanh (Blue Ocean Strategy) là một chiến lược kinh doanh sáng tạo, tập trung vào việc tạo ra một thị trường mới, không có sự cạnh tranh hoặc rất ít sự cạnh tranh.

Ví dụ về Chiến lược Đại Dương Xanh

1. Cirque du Soleil – Cách mạng hóa ngành xiếc

Không cạnh tranh với rạp xiếc truyền thống (Đại Dương Đỏ), Cirque du Soleil tạo ra một loại hình giải trí hoàn toàn mới kết hợp giữa xiếc và nghệ thuật sân khấu, thu hút khán giả cao cấp sẵn sàng trả giá cao.

2. Apple – Định nghĩa lại ngành công nghệ

Thay vì cạnh tranh về cấu hình hay giá cả như các hãng máy tính, Apple tập trung vào trải nghiệm người dùng, tạo ra iPhone và iPad – những sản phẩm mang lại sự đơn giản, tiện lợi, và thiết kế đẹp.

3. Netflix – Xóa bỏ ranh giới của truyền hình truyền thống

Netflix không cố gắng đánh bại Blockbuster (cho thuê băng đĩa) mà tạo ra nền tảng streaming, thay đổi cách con người xem phim và khiến mô hình cũ lỗi thời.

4. VinFast – Định vị xe điện tại Việt Nam

Thay vì cạnh tranh trực tiếp với các hãng xe xăng lớn, VinFast chọn xe điện, khai thác nhu cầu mới và tận dụng xu hướng xanh hóa.

Đặc điểm của chiến lược đại dương xanh

Chiến lược Đại Dương Xanh giúp doanh nghiệp tạo ra thị trường mới thay vì cạnh tranh gay gắt trong thị trường cũ. Dưới đây là những đặc điểm quan trọng của chiến lược này:

1. Không cạnh tranh trực tiếp với đối thủ

Doanh nghiệp không tham gia vào cuộc chiến giành giật thị phần mà tạo ra giá trị mới để thu hút khách hàng.

Ví dụ: Cirque du Soleil không cạnh tranh với rạp xiếc truyền thống mà biến nó thành một loại hình nghệ thuật kết hợp giữa xiếc và sân khấu.

2. Tạo ra giá trị mới cho khách hàng

Tập trung đổi mới sáng tạo để cung cấp một sản phẩm/dịch vụ độc đáo, khác biệt với thị trường hiện tại.

Ví dụ: Apple thay đổi cách con người sử dụng điện thoại với iPhone, tạo ra một thị trường smartphone hoàn toàn mới.

3. Chuyển đổi nhu cầu thay vì giành giật khách hàng

Nhắm đến khách hàng chưa được phục vụ thay vì chỉ tập trung vào nhóm khách hàng cũ.

Ví dụ: Netflix không cạnh tranh với các cửa hàng cho thuê phim mà tạo ra nền tảng streaming, thay đổi thói quen xem phim của người dùng.

4. Loại bỏ hoặc giảm bớt những yếu tố không cần thiết

Cắt giảm những yếu tố mà khách hàng không thực sự coi trọng để tối ưu chi phí.

Ví dụ: AirAsia loại bỏ các dịch vụ xa xỉ trên máy bay để cung cấp vé giá rẻ cho nhiều khách hàng hơn.

5. Kết hợp giữa đổi mới giá trị và tối ưu chi phí

Không chỉ đổi mới để khác biệt mà còn đảm bảo mô hình kinh doanh có lợi nhuận, giảm chi phí không cần thiết.

Ví dụ: Tesla không chỉ tạo ra xe điện mà còn tối ưu hóa pin và chuỗi cung ứng để giảm chi phí sản xuất.

6. Thị trường rộng mở, ít cạnh tranh

Khi một doanh nghiệp tiên phong trong thị trường mới, họ ít bị cạnh tranh trong giai đoạn đầu, có thể thiết lập vị thế vững chắc.

Ví dụ: TikTok tạo ra trào lưu video ngắn trước khi Instagram và YouTube bắt đầu bắt chước.

Ưu nhược điểm của chiến lược đại dương xanh

Chiến lược đại dương xanh mang lại nhiều lợi ích tiềm năng, nhưng cũng đi kèm với những thách thức đáng kể. Dưới đây là những ưu và nhược điểm chính của chiến lược này:

Ưu điểm

• Tạo ra thị trường mới: Đây là ưu điểm lớn nhất của chiến lược đại dương xanh. Bằng cách tạo ra một thị trường mới, doanh nghiệp có thể tránh được sự cạnh tranh khốc liệt trong các thị trường hiện có.
• Lợi thế cạnh tranh bền vững: Khi doanh nghiệp là người tiên phong trong một thị trường mới, họ có thể xây dựng một lợi thế cạnh tranh bền vững, khó bị sao chép bởi các đối thủ.
• Tăng trưởng vượt bậc: Chiến lược đại dương xanh có thể mang lại sự tăng trưởng vượt bậc cho doanh nghiệp, do họ có thể khai thác một thị trường hoàn toàn mới.
• Nâng cao giá trị thương hiệu: Việc tạo ra một thị trường mới có thể giúp nâng cao giá trị thương hiệu và tạo dựng hình ảnh một doanh nghiệp sáng tạo, dẫn đầu.
• Giảm thiểu rủi ro cạnh tranh: Doanh nghiệp không phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ các đối thủ hiện có.

Nhược điểm

• Rủi ro cao: Việc tạo ra một thị trường mới luôn đi kèm với rủi ro cao. Không có gì đảm bảo rằng khách hàng sẽ chấp nhận sản phẩm hoặc dịch vụ mới.
• Khó khăn trong việc dự đoán nhu cầu: Khi tạo ra một thị trường mới, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc dự đoán nhu cầu của khách hàng.
• Đòi hỏi sự sáng tạo cao: Chiến lược đại dương xanh đòi hỏi sự sáng tạo và đổi mới cao, điều này có thể là một thách thức đối với nhiều doanh nghiệp.
• Khó khăn trong việc truyền thông: Việc truyền thông và giáo dục khách hàng về một sản phẩm hoặc dịch vụ hoàn toàn mới có thể tốn kém và khó khăn.
• Nguy cơ bị sao chép: Khi một thị trường đại dương xanh trở nên thành công, nó có thể thu hút sự tham gia của các đối thủ cạnh tranh, biến nó thành một đại dương đỏ.

Cách hoạt động của chiến lược đại dương xanh

Chiến lược Đại Dương Xanh hoạt động bằng cách tạo ra một không gian thị trường mới, nơi không có hoặc ít sự cạnh tranh. Thay vì đối đầu trực tiếp với đối thủ trong thị trường hiện tại (Đại Dương Đỏ), doanh nghiệp tập trung vào đổi mới giá trị để thu hút khách hàng theo một cách khác biệt.

Xác định yếu tố cần thay đổi trong thị trường hiện tại

• Phân tích ngành hiện tại để tìm ra những điểm hạn chế mà khách hàng chưa hài lòng.
• Xác định những yếu tố có thể loại bỏ, giảm bớt, tăng cường hoặc tạo mới (Khung ERRC).

Ví dụ: Cirque du Soleil nhận thấy rạp xiếc truyền thống đang suy giảm vì chi phí cao và khán giả giảm dần. Họ loại bỏ động vật xiếc, giảm bớt các màn trình diễn cũ, tăng cường yếu tố nghệ thuật và tạo mới trải nghiệm sân khấu độc đáo.

Áp dụng Khung ERRC

Đây là mô hình cốt lõi giúp doanh nghiệp đổi mới giá trị.

Tìm kiếm nhóm khách hàng mới hoặc chưa được phục vụ

Không chỉ cạnh tranh giành khách hàng cũ mà còn mở rộng thị trường bằng cách nhắm vào nhóm khách hàng tiềm năng.

Ví dụ: Uber không chỉ thu hút người đi taxi mà còn tạo cơ hội kiếm tiền cho tài xế cá nhân

Định vị sản phẩm/dịch vụ theo cách khác biệt

Xây dựng giá trị cốt lõi khác biệt để khách hàng nhận thấy sự hấp dẫn mới.

Ví dụ: iPhone không cạnh tranh về cấu hình với Nokia mà tập trung vào trải nghiệm cảm ứng, App Store và thiết kế tối giản.

Tạo ra rào cản để bảo vệ lợi thế cạnh tranh

Khi thành công, doanh nghiệp cần củng cố vị thế trước khi đối thủ bắt chước.

Ví dụ: Netflix đầu tư mạnh vào nội dung gốc (Netflix Originals) để giữ chân khách hàng và tránh bị sao chép.

Công cụ xây dựng chiến lược đại dương xanh

Để xây dựng chiến lược đại dương xanh hiệu quả, bạn có thể sử dụng một số công cụ và mô hình sau:

1. Bảng chiến lược (Strategy Canvas):

Đây là công cụ trực quan giúp bạn so sánh vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp với các đối thủ trong ngành.

Bảng chiến lược bao gồm:

• Trục ngang: Các yếu tố cạnh tranh trong ngành.
• Trục dọc: Mức độ cung cấp của các yếu tố đó.
• Đường giá trị: Đường nối các điểm thể hiện mức độ cung cấp của từng yếu tố.

Bằng cách vẽ bảng chiến lược, bạn có thể xác định những yếu tố mà ngành đang tập trung quá mức, những yếu tố bị bỏ qua và những yếu tố có thể tạo ra giá trị mới.

2. Khung 4 hành động (Four Actions Framework):

Khung 4 hành động giúp bạn tái cấu trúc các yếu tố cạnh tranh bằng cách đặt ra 4 câu hỏi:

• Loại bỏ (Eliminate): Những yếu tố nào mà ngành đã coi là đương nhiên nhưng không còn giá trị?
• Giảm bớt (Reduce): Những yếu tố nào nên giảm xuống dưới mức tiêu chuẩn của ngành?
• Nâng cao (Raise): Những yếu tố nào nên nâng cao vượt quá mức tiêu chuẩn của ngành?
• Tạo mới (Create): Những yếu tố nào nên tạo ra mà ngành chưa từng cung cấp?

Bằng cách trả lời những câu hỏi này, bạn có thể tạo ra một đường giá trị mới, khác biệt so với các đối thủ.

3. Mô hình 6 con đường (Six Paths Framework):

Mô hình 6 con đường giúp bạn tìm kiếm cơ hội đại dương xanh bằng cách xem xét 6 khía cạnh:

• Các ngành thay thế: Xem xét các ngành cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế cho ngành của bạn.
• Các nhóm chiến lược trong ngành: Xem xét các nhóm chiến lược khác nhau trong ngành của bạn.
• Chuỗi người mua: Xem xét toàn bộ chuỗi người mua, từ người mua trực tiếp đến người dùng cuối.
• Các sản phẩm và dịch vụ bổ sung: Xem xét các sản phẩm và dịch vụ bổ sung được cung cấp cùng với sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn.
• Sức hấp dẫn chức năng/cảm xúc: Xem xét sự cân bằng giữa sức hấp dẫn chức năng và cảm xúc trong ngành của bạn.
• Thời gian: Xem xét các xu hướng bên ngoài có thể ảnh hưởng đến ngành của bạn.

4. Mô hình 3 tầng lớp khách hàng phi khách hàng:

Mô hình này giúp doanh nghiệp có thể khám phá ra các nhóm khách hàng phi khách hàng mà các doanh nghiệp trong ngành chưa chú ý đến, từ đó mở ra thị trường mới.

Những lưu ý khi sử dụng công cụ:

• Các công cụ này không phải là công thức thành công. Chúng cần được sử dụng một cách linh hoạt và sáng tạo.
• Việc nghiên cứu thị trường và khách hàng là rất quan trọng để đảm bảo rằng chiến lược đại dương xanh của bạn đáp ứng nhu cầu thực tế.
• Việc thực hiện chiến lược đại dương xanh đòi hỏi sự cam kết và nỗ lực của toàn bộ tổ chức.

Bằng cách sử dụng các công cụ và mô hình này, bạn có thể tăng cơ hội thành công trong việc xây dựng chiến lược đại dương xanh.

Lưu ý khi xây dựng chiến lược đại dương xanh

Chiến lược đại dương xanh là một cách tiếp cận mạnh mẽ để tạo ra thị trường mới và đạt được sự tăng trưởng vượt bậc. Tuy nhiên, để thành công, bạn cần lưu ý những điểm sau:

1. Tập trung vào giá trị cho khách hàng:

• Chiến lược đại dương xanh không chỉ là việc tạo ra một sản phẩm hoặc dịch vụ mới, mà là tạo ra giá trị mới cho khách hàng.
• Hãy tập trung vào việc đáp ứng những nhu cầu chưa được đáp ứng hoặc tạo ra những nhu cầu mới mà khách hàng chưa nhận ra.

2. Đừng chỉ tập trung vào công nghệ:

• Công nghệ có thể là một yếu tố quan trọng trong việc tạo ra đại dương xanh, nhưng nó không phải là yếu tố duy nhất.
• Hãy xem xét tất cả các khía cạnh của doanh nghiệp, từ sản phẩm và dịch vụ đến mô hình kinh doanh và trải nghiệm khách hàng.

3. Hiểu rõ khách hàng phi khách hàng:

• Khách hàng phi khách hàng là những người không sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn hoặc của các đối thủ cạnh tranh.
• Bằng cách hiểu rõ nhu cầu và mong muốn của họ, bạn có thể tìm ra những cơ hội để tạo ra đại dương xanh.

4. Xác định đúng thời điểm:

• Thời điểm là một yếu tố quan trọng trong việc thực hiện chiến lược đại dương xanh.
• Hãy đảm bảo rằng thị trường đã sẵn sàng cho sản phẩm hoặc dịch vụ mới của bạn.

5. Thử nghiệm và điều chỉnh:

• Chiến lược đại dương xanh là một quá trình thử nghiệm và điều chỉnh liên tục.
• Hãy sẵn sàng thay đổi chiến lược của bạn khi cần thiết để đáp ứng với những thay đổi của thị trường.

6. Bảo vệ đại dương xanh:

• Khi một đại dương xanh trở nên thành công, nó sẽ thu hút sự tham gia của các đối thủ cạnh tranh.
• Hãy xây dựng rào cản để bảo vệ đại dương xanh của bạn, chẳng hạn như bằng cách xây dựng thương hiệu mạnh hoặc tạo ra các rào cản công nghệ.

7. Có sự chuẩn bị cho sự cạnh tranh:

• Không có đại dương xanh nào tồn tại mãi mãi. Theo thời gian, các đại dương xanh sẽ trở thành đại dương đỏ khi các đối thủ cạnh tranh tham gia vào thị trường.
• Hãy chuẩn bị cho sự cạnh tranh và sẵn sàng đổi mới để duy trì lợi thế cạnh tranh.

Tóm lại, chiến lược đại dương xanh là một cách tiếp cận đầy tiềm năng, nhưng cũng đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và khả năng chấp nhận rủi ro cao. Bằng cách tuân thủ những lưu ý trên, bạn có thể tăng cơ hội thành công trong việc tạo ra đại dương xanh.